Bệnh cúm gia cầm - khuyến cáo biện pháp phòng, chống

1. Đặc điểm chung của bệnh

Bệnh Cúm gia cầm là một bệnh truyền nhiễm ở loài chim (bao gồm cả gia cầm và chim hoang dã) và động vật có vú (bao gồm cả người), gây ra do vi rút cúm típ A. Trên vỏ bọc có hai loại kháng nguyên H (Hemagglutinin, từ H1 đến H16) và N (Neuraminidase, từ N1 đến N9). Tùy theo chủng vi rút gây bệnh, ký hiệu của subtype H và N được chỉ định cho chủng vi rút đó. Ở Việt Nam hiện nay đã xác định chủng vi rút gây bệnh Cúm gia cầm thể độc lực cao là H5N1 và H5N6.

Loài mắc: động vật mắc bệnh cúm gia cầm là các loài gia cầm như gà, gà tây, vịt, ngan, ngỗng, chim cút, bồ câu, đà điểu, chim hoang dã và động vật có vú thuộc mọi lứa tuổi. Đặc biệt vi rút có thể lây nhiễm và gây bệnh cho người.

Nguồn bệnh: vi rút có trong hầu hết các cơ quan nội tạng của động vật mắc bệnh, có nhiều trong phân, dịch tiết như nước mũi và nước bọt của con vật mắc bệnh. Trong thiên nhiên, các loài chim di trú, thủy cầm hoang dã mang trùng vi rút cúm là nguồn lây lan dịch bệnh chủ yếu cho gia cầm nuôi. Trong chăn nuôi, thủy cầm mang trùng vi rút cúm được xem là nguồn lây nhiễm bệnh chính cho gia cầm nuôi nhốt.

Đường truyền lây: thời kỳ lây truyền thường trong vòng từ 3 đến 5 ngày, có khi kéo dài đến 7 ngày kể từ khi có triệu chứng của bệnh. Sự truyền lây bệnh được thực hiện theo 2 phương thức là trực tiếp và gián tiếp.

- Lây trực tiếp: do gia cầm mẫn cảm tiếp xúc với gia cầm mắc bệnh cúm hoặc động vật mắc bệnh, động vật mang trùng vi rút cúm. Từ đó, vi rút cúm xâm nhập vào cơ thể thông qua các chất bài tiết từ đường hô hấp hoặc qua phân, thức ăn và nước uống bị nhiễm vi rút cúm.

- Lây gián tiếp: qua những dụng cụ chăn nuôi, thức ăn, nước uống, lồng nhốt, quần áo, phương tiện vận chuyển,... bị nhiễm phân, dịch tiết có chứa vi rút cúm của động vật mắc bệnh bài thải ra.

2. Gia cầm bị bệnh có biểu hiện

Gia cầm mắc bệnh Cúm gia cầm thể độc lực cao có thời gian ủ bệnh ngắn, thường từ 01 đến 03 ngày và có thể dài hơn tùy theo độc lực của vi rút. Do vậy, gia cầm mắc bệnh thường bị chết đột ngột và không có biểu hiện triệu chứng lâm sàng. Tỷ lệ chết có thể lên tới 100% tổng đàn trong vòng vài ngày; gia cầm đi không bình thường, loạng choạng, lắc đầu, run rẩy, mệt mỏi, nằm tụ tập từng đám; có các biểu hiện ở đường hô hấp như ho, khó thở, sổ mũi, chảy nước mũi, hắt hơi, thở khò khè, viêm xoang, sưng viêm mí mắt, chảy nhiều nước mắt, nhiều con sưng khớp; sưng phù đầu và mặt, sưng mí mắt, mào và tích tím tái; xuất huyết dưới da, đặc biệt ở những chỗ da không có lông; tiêu chảy, phân loãng màu trắng hoặc trắng xanh, ở những con đang đẻ năng suất trứng giảm rõ rệt, có trường hợp đẻ trứng không có vỏ.

3. Phòng, chống dịch bệnh

Để việc chăn nuôi đạt hiệu quả cao, người chăn nuôi nên áp dụng các biện pháp chăn nuôi an toàn sinh học, áp dụng quy trình chăn nuôi khép kín tự túc con giống. Có thể mua con giống khoẻ mạnh, sạch bệnh ở các trại giống lớn uy tín.

Quá trình chăn nuôi, cần thực hiện cùng nhập con giống, cùng xuất bán trong một thời điểm. Trong khi nuôi, không mua hoặc nhập thêm gia cầm vào trại. Định kỳ, tiến hành vệ sinh khử trùng tiêu độc và để trống chuồng trại từ 2 đến 3 tuần giữa 2 lứa nuôi. Làm như vậy sẽ làm cho môi trường trong chuồng nuôi không bị ô nhiễm, có thời gian để tiêu độc khử trùng và tiêu diệt mầm bệnh.

Khi nuôi chỉ nên nuôi một loại gia cầm, không nuôi chung gia cầm với các loại gia súc khác. Hạn chế người vào khu vực chăn nuôi. Trước cổng ra vào chăn nuôi, cần có hố sát trùng. Trong hố này để vôi bột hoặc pha hóa chất để khử trùng. Ngoài ra, cần có chỗ chứa và xử lý phân đúng kỹ thuật. Thực hiện tiêm phòng các loại vắc xin định kỳ theo lứa tuổi là cách phòng bệnh hiệu quả nhất. Hiện nay vắc xin cúm gia cầm được tỉnh hỗ trợ, các hộ chăn nuôi gia cầm tiêm phòng vắc xin cúm gia cầm cho đàn gia cầm nuôi theo đúng quy định của cơ quan thú y.

Khi phát hiện gia cầm có những biểu hiện bất thường như giảm ăn, giảm đẻ, gia cầm chết đột ngột, nghi mắc bệnh cần báo ngay trưởng ấp, thú y viên xã, ủy ban nhân dân cấp xã hoặc cơ quan quản lý chuyên ngành thú y nơi gần nhất.

Đối với các hộ chăn nuôi không mua bán gia cầm bệnh, không ăn thịt gia cầm bệnh, không rõ nguồn gốc, không giấu dịch và không vứt xác gia cầm bừa bãi.

Tại mỗi chợ, việc bán và tiêu thụ  thịt gia cầm và sản phẩm gia cầm chỉ được thực hiện tại những nơi quy định, cách biệt với hàng khác;chỉ bán gia cầm khỏe, không bị bệnh, rõ nguồn gốc và đã được kiểm dịch. Trong khu vực buôn bán, gia cầm phải được nhốt và phải có nơi thu gom xử lý chất thải. Vệ sinh tiêu độc, khử trùng khu vực buôn bán gia cầm và sản phẩm gia cầm sau mỗi ngày giao dịch mua bán.

Đối với người tiêu dùng chỉ nên mua gia cầm khỏe mạnh và không nên mua gia cầm đã giết mổ không có dấu kiểm dịch của cơ quan thú y.